بویایی پدیده ای پیچیده است که به واسطه بینی و مغز صورت می پذیرد. زمانی که هوا وارد بینی می‌شود، ملکول های دارای بو به گیرنده های بویایی مربوط به عصب بویایی متصل می‌شوند. این گیرنده‌ها در ناحیه سقف بینی واقع شده‌اند. تحریک این گیرنده‌ها باعث ارسال سیگنال‌هایی به مغز می‌شود که درک و شناسایی بوها را به دنبال دارد.
تا پیش از شیوع کرونا تا تقریبا ۱۲ درصد جمعیت دچار نوعی از اختلالات بویایی بودند و حدود ۳ درصد فقدان کامل بویایی داشتند. با توجه به اینکه کرونا قادر است در ۷۰ درصد موارد باعث از بین رفتن «موقتی» بویایی شود، ولی تا ۱۰ درصد از بیماران به طور کامل بهبود پیدا نمی‌کنند و بنابراین انتظار می‌رود در سالهای آینده تعداد مبتلایان با اختلالات بویایی افزایش پیدا نماید.
انواع اختلالات بویایی عبارتند از: قطع کامل بویایی یا آنوسمی، کم بویایی یا هیپوسمی، و بویایی پریش یا پاروسمی. در نوع سوم ممکن است بیمار بدون محرک خارجی بوهای نامطبوعی را استشمام کند یا اینکه مواد به جای بوی طبیعی خود بوهای دیگری که عموما نامطبوع هستند را بدهند.
بیماریهای بینی و سینوس مثل آلرژی بینی (رینیت آلرژیک)، سینوزیت و پولیپ، ضربه به سر، عفونت‌های ویروسی، علل مادرزادی، بیماریهای آلزایمر و پارکینسون و افزایش سن می‌توانند باعث اختلال در بویایی شوند. برخی از موارد هم بدون علت شناخته شده خاصی هستند.
بسته به اینکه بیمار به کدام یک از مشکلات فوق مبتلاست، علت زمینه ای نیز متفاوت خواهد بود. بیمار مبتلا به انسداد بینی مثلا در زمینه پولیپ و سینوزیت معمولا دچار قطع کامل بویایی یا کم بویایی می‌شوند. علت پاروسمی در غالب موارد عفونت های ویروسی هستند که با ایجاد تخریب در مسیر بویایی باعث بروز مشکل می‌شوند.
تشخیص اختلالات بویایی معمولا بر پایه اظهار خود بیمار صورت می‌گیرد، با این حال ممکن است بسیاری از بیماران از ابتلای خود به اختلالات بویایی آگاهی نداشته باشند. برای تشخیص ممکن است از آندوسکوپی بینی یا سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی کمک گرفته شود. تست های اختصاصی برای تعیین نمره بویایی بیمار نیز وجود دارند.
شیوه درمان به علت زمینه ای بستگی دارد. اختلالات بینی و سینوس به وسیله دارو یا جراحی قابل درمان هستند.
تمرین بویایی روش درمانی نسبتا جدیدی است که در آن از بیمار خواسته می‌شود روزی ۲ مرتبه در صبح و عصر، رایحه ۴ ماده بودار مختلف را به مدت ۲۰ ثانیه استشمام نماید. این ۴ ماده شامل میخک (معطر)، گلاب (گلی)، اکالیپتوس (روغنی) و لیمو(میوه ای) هستند. می‌توان از سایر مواد معطر نیز استفاده کرد. این تمرین باید تا مدت سه ماه ادامه پیدا کند. مطلب بیشتر درباره تمرین بویایی را اینجا بخوانید.
حس بویایی تاثیر بسیار مهمی در کیفیت زندگی و روابط احساسی ما دارد. به علاوه فقدان حس بویایی می‌تواند به علت عدم درک بوهای خطرناک مثل بوی سوختگی یا غذای فاسد خطرناک باشد. نصب آلارم دود در محیط زندگی برای مبتلایان به اختلال بویایی ضروری است.